सर्वनाम :

सर्वनाम :

वाक्यातील नामाचा वारंवार होणारा उच्चार टाळावा म्हणून नामाच्या ऐवजी येणार्‍या शब्दाला सर्वनाम असे म्हणतात.

सर्वनामाचे मुख्य प्रकार सहा आहेत.

• पुरुषवाचक सर्वनाम
• दर्शक सर्वनाम
• संबंधी सर्वनाम
• प्रश्नार्थक सर्वनाम
• सामान्य / अनिश्चित सर्वनाम
• आत्मवाचक सर्वनाम

Must Read (नक्की वाचा):

वचन व त्याचे प्रकार

1. पुरुषवाचक सर्वनाम :

याचे तीन उपप्रकार पडतात.

1. प्रथम पुरुषवाचक सर्वनाम :

बोलणारा स्वत:विषयी. बोलतांना किंवा लिहितांना वाक्यामध्ये ज्या सर्वनामाचा उपयोग करतो त्यास प्रथम पुरुषी सर्वनाम असे म्हणतात.

उदा – मी, आम्ही, आपण, स्वत: इ

•  मी गावाला जाणार
• आपण खेळायला जावू.

2 .व्दितीय पुरुषवाचक सर्वनाम :

जेव्हा बोलणारा ज्यांच्याशी बोलावयाचे आहे. त्याचा उल्लेख करतांना वाक्यामध्ये ज्या सर्वनामाचा उपयोग करतो त्या सर्वनामास व्दितीय पुरुषवाचक सर्वनाम असे म्हणतात.

उदा – तो, तुम्ही, आपण, स्वतः इ

• आपण कोठून आलात?
• तुम्ही घरी कधी येणार?

3. तृतीय पुरुषवाचक सर्वनाम :

जेव्हा बोलणारा दुसर्‍या व्यक्तीशी बोलतांना व तिसर्‍या व्यक्तींचा उल्लेख करतांना ज्या, ज्या सर्वनामाचा वाक्यात उपयोग करतो त्या सर्वनामांस तृतीय पुरुषवाचक सर्वनाम म्हणतात.

उदा –  तो, ती, ते, त्या, आपण, स्वतः इ.

• त्याने मला कामाला लावले पण स्वतःमात्र आला नाही.
• त्या सर्वजण इथेच येत होत्या.

2. दर्शक सर्वनाम :

जवळची किंवा दूरची वस्तू दाखविण्याकरीता जे सर्वनाम वापरले जाते. त्यास दर्शक सर्वनाम म्हणतात.

उदा – हा, ही, हे, तो, ती, ते.

•  ही माझी वही आहे
• हा माझा भाऊ आहे.
• ते माझे घर आहे.
• तो आमचा बंगला आहे.

3. संबंधी सर्वनाम :

वाक्यात पुढे येणार्‍या दर्शक सर्वनामांशी संबंध दाखविणार्‍या सर्वनामाला संबंधी सर्वनाम असे म्हणतात.

उदा – जो, जी, जे, ज्या

– ही सर्वनामे मिश्र वाक्यातच येतात.
– ही सर्वनामे गौणवाक्याच्या सुरवातीलाच येतात.
– असे गौण वाक्य हे गौण वाक्याचे विशेषण हे प्रकार असते.

• जे चकाकते ते सारेच सोने नसते.
• जो तळे राखील तो पाणी चाखील.

4. प्रश्नार्थक सर्वनाम :

ज्या सर्वनामाचा उपयोग वाक्यात प्रश्न विचारण्यासाठी केला जातो त्या सर्वनामास प्रश्नार्थक सर्वनाम असे म्हणतात.

  उदा – कोण, कुणास, काय, कोणी, कोणाला

• तुमच्यापैकी कोण धडा वाचणार?
• तुझ्याकडे किती रुपये आहेत?
• तू कोठे जातोस?

5. सामान्य / अनिश्चित सर्वनाम :

कोण, काय, कोणी, कोणास, कोणाला, ही सर्वनामे वाक्यात प्रश्न विचारण्यासाठी न येता ती कोणत्या नामाबद्दल आली आहे ते निश्चित सांगता येत नाही तेव्हा त्यांना अनिश्चित सर्वनाम म्हणतात.

उदा.

• त्या पेटीत काय आहे ते सांग.
• कोणी कोणास हसू नये.
• कोण ही गर्दी !

6. आत्मवाचक सर्वनाम :

एकाच वाक्यात आधी आलेल्या नामाचा किंवा सर्वनामाचा पुन्हा उल्लेख करतांना ज्या सर्वनामाचा उपयोग होतो. त्याला आत्मवाचक सर्वनाम असे म्हणतात.

  उदा.

• 1. मी स्वतःत्याला पहीले.
• 2. तू स्वतः मोटर चालवशील का?
• 3. तो आपण होवून माझ्याकडे आला.
• 4. तुम्ही स्वतःला काय समजतात.

मराठीत मूळ 9 सर्वनाम 

मी, तू, तो, हा, जो, कोण, काय, आपण, स्वतःया मूळ सर्वनामापैकी – 

 लिंगानुसार बदलणारी तीन सर्वनाम आहेत – तो, हा, जो.

• तो– तो, ती, ते
• हा– हा, ही, हे
• जो-जो, जी, जे

मूल सर्वनामापैकी वचनानुसार बदलणारी पाच सर्वनामे आहेत. – मी, तू, तो, हा, जो इ

• मी– आम्ही
• तू– तुम्ही
• तो– तो, ती, ते (एकवचनी) ते, त्या, ती (अनेकवचनी)
• हा– हा, ही, हे (एकवचनी) हे, ह्या, ही (अनेकवचनी)
• जो– जो, जी, जे (एकवचनी) जे, ज्या, जी (अनेकवचनी)